تاریخچه مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره)

در ابتدای سده ۱۳۰۰ بیمارستان‌های تهران برای آموزش بالینی دانشجویان و پاسخگویی به  نیاز بیماران کافی نبود و مدرسه طب نمی‌توانست مسئولیت‌های خود را به صورتی موثر انجام دهد. بنابراین هیئت دولت وقت در ۲۳ بهمن ماه ۱۳۰۶ هجری شمسی تصمیم گرفت تا بیمارستانی برای آموزش دانشجویان فراهم کند تا اداره صحیه بتواند پاسخگوی بیماران باشد.
در مورخ ۳ اردیبهشت ۱۳۰۸ توسط دکتر سعید مالک رئیس اداره صحیه کل مملکتی یا همان اداره بهداری به نیابت از دولت وقت برای احداث بیمارستان ۵۰۰ تختخوابی زمینی به مساحت حدود ۱۲۸۸۰۰ زرع مربع یا ۱۳۹ هزار متر مربع از آقای میرزا فیروز ( نصرت الدوله) خریداری شد.
پس از خرید زمین اداره صحیه وزارت دارایی، اقدام به ساخت بیمارستانی که در ابتدا به نام بیمارستان ۵۰۰ تختخوابی نامگذاری شد می‌نماید و در مورخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۰۸ اولین اعلان مناقصه ساختمان منتشر می‌شود تا سال ۱۳۱۵ اقدام خاصی برای ساخت بیمارستان صورت نمی‌گیرد تا اینکه با آقای مهندس ارنست کوپ آلمانی قراردادی به منظور تهیه نقشه‌های ساختمان منعقد می‌شود.
ساخت بنای بیمارستان امام خمینی(ره) به همراه بنای انستیتو کانسر و بنای بخش‌های عفونی طی ۳ قرارداد انجام شد.
با مراجعه به سایت شرکت ساختمانی فیلیپ هولزمانPhilipp Holzmann سال ساخت بنای بیمارستان 500 تختخوابی از سال ۱۳۱۸ تا سال ۱۳۲۰ قید شده است.


وقایع مربوط به ساخت بیمارستان از سال ۱۳۲۰ به بعد

با شروع جنگ جهانی دوم و ورود قوای متفقین به ایران کار ساخت بیمارستان متوقف و به اشغال نیروهای متفقین در آمد و تعداد کثیری از نیروهای هندی، لهستانی و انگلیسی در آن مستقر می‌شوند از وقایع این سال‌ها می‌توان گفت که در این هنگام وزارت دارایی به نمایندگی دولت ایران حفاظت از اموال و اساس فوق العاده گرانبهایی که از آلمان وارد و در چند انبار بیمارستان انباشته شده بود را بر عهده داشته است.
اشغال بیمارستان تا سال ۱۳۲۵ یعنی تا پایان جنگ جهانی دوم ادامه داشت.
از تاریخ دقیق افتتاح بیمارستان اطلاع موثقی در دست نیست و احتمالاً افتتاح رسمی برای بازگشایی آن صورت نگرفته است.
که شاید علت این موضوع به خاطر شرایط ویژه  کشور پس از جنگ بوده است و طبق شواهدی که در دسترس است از اواخر سال ۱۳۲۵ تا سال ۱۳۲۷ به تدریج بخش‌های بیمارستانی از سایر بیمارستان‌ها به این محل منتقل و یا بخش‌های جدید در آن تاسیس شده است. بخش‌های جراحی عمومی و داخلی اولین بخش‌هایی بودند که از بیمارستان وزیری به این بیمارستان انتقال یافت و می‌توان گفت که عملاً از این طریق بیمارستان رسماً فعالیت خود را آغاز نموده است.

تاریخچه راه اندازی ساختمان انستیتو کانسر مجتمع

نحوه راه‌اندازی ساختمان انستیتو کانسر برمی گردد  به اهدای 300  میلی‌گرم رادیوم از طرف صلیب سرخ جهانی به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران (هلال احمر) که آن سازمان در نظر داشت این مقدار رادیوم را با تهیه وسایل و لوازم کافی در بیمارستان امدادی خود که در دست ساخت بود استفاده کند.
در آن روزها افزایش تعداد بیماری سرطان در ایران و نبود مرکزی مجهز برای درمان این بیماری، همچنین عدم وجود مرکزی برای  تحقیقات علمی در این مورد باعث شد تا  جمعیت شیر و خورشید در صد آن برآید که موسسه ای بزرگ و کامل مخصوص معالجه این بیماران تاسیس شود و در سال ۱۳۲۸ با دانشگاه تهران وارد مذاکره شد تا بنای کنونی انستیتو کانسر که قبلا به منظور دیگری ساخته شده بود و نیمه تمام باقی مانده بود در اختیار آن مجموعه  قرار گیرد که دانشکده پزشکی تهران از این موضوع استقبال کامل کرد.
پس از تصویب بلافاصله جمعیت ساختمان را تحویل گرفته و به تکمیل و توسعه آن همت گماشت.
دکتر محمد حسابی استاد دانشکده طب تهیه وسایل را تحت نظر گرفت و طبق تشخیص وی لوازم فنی و دستگاه‌های رادیولوژی و رادیوتراپی به کارخانه زیمنس آلمان سفارش داده شد و سایر لوازم نیز اندک اندک خریداری گردید و انجام این امور تا سال ۱۳۳۵ به مدت ۷ سال طول کشید و در این سال بیمارستان به طور نسبی آماده پذیرش بیماران و ارائه خدمات گردید.


تاریخچه راه اندازی ساختمان بیمارستان ولیعصر(عج)

بیمارستان ولیعصر (عج) (دکتر اقبال سابق) در تاریخ ۲۳ مهر سال ۱۳۵۴ رسماً افتتاح گردید هرچند قرار بود این بیمارستان زودتر از این تاریخ مورد بهره‌برداری قرار گیرد ولی به دلیل کمبود اعتبارات افتتاح آن چند سالی به تعویق افتاد تا اینکه در سال ۱۳۵۳ از طرف وزارت مسکن و شهرسازی وقت که متولی ساخت آن  بود بیمارستان به طور موقت تحویل دانشگاه شد.

تاریخچه راه اندازی مرکز تصویربرداری مجتمع

مرکز تصویربرداری در سال ۱۳۷۴ دایر و در آبان ماه  همان سال توسط آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت افتتاح شد.

تاریخچه راه اندازی مسجد المهدی مجتمع

کار ساخت مسجد المهدی مجتمع ۲۶ دی ماه ۱۳۶۰ با جذب کمک‌های مردمی و بودجه‌های جاری آغاز شد و در سال ۶۶ گنبد مسجد نصب گردید و اولین نماز جماعت فروردین ماه سال ۱۳۶۸ در آن اقامه گشت.

تاریخچه راه اندازی مرکز تحقیقات مغز و اعصاب مجتمع

ساختمان مرکز تحقیقات مغز و اعصاب در سال ۷۹ در مجتمع راه اندازی شد و اکنون به عنوان ساختمان اصلی درمانگاه های مجتمع به خدمت رسانی مشغول است.
تاریخچه راه اندازی کلان بیمارستان هوشمند حضرت مهدی (عج)
همزمان با نیمه شعبان، سالروز ولادت منجی عالم بشریت حضرت صاحب الزمان (عج)، بیمارستان هوشمند حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، به عنوان بزرگترین پروژه نظام سلامت، در تاریخ پرافتخار انقلاب اسلامی است، با حضور آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی، به شکل رسمی افتتاح و به بهره برداری رسید.
افتتاح رسمی بیمارستان حضرت مهدی (عج) به عنوان بزرگترین پروژه نظام سلامت پس از انقلاب اسلامی بیمارستان هوشمند حضرت مهدی (عج) با حدود 1000 تخت بیمارستانی، در راستای ارائه خدمات در تراز استانداردهای جهانی با مجموعه‌ای منحصر به فرد از نظر تعداد تخت ویژه و اتاق عمل در یک بیمارستان، شامل 521 تخت بستری عادی، 204 تخت بستری ویژه، 27 تخت پست آنژیو، 102 تخت بستری حاد و اورژانس، 30 تخت بستری روزانه جراحی سرپایی و 42 تخت اتاق عمل و تجهیزات به‌روز، در 18 طبقه و با متراژ 108 هزار و 157 متر مربع با حضور رئیس جمهور افتتاح شد.
بیمارستان حضرت مهدی (عج)، ۳۸۰ عضو هیأت علمی دارد که تعدد و تنوع رشته‌های آنها در بین بیمارستان‌های کشور و منطقه بی‌نظیر بوده و دشوارترین و‌ مهمترین اعمال جراحی، از قبیل پیوند کبد و جراحی قاعده جمجمه در این بیمارستان به واسطه تجهیزات پیشرفته و پزشکان نخبه و دانشمند قابل انجام است.
همچنین این بیمارستان با 204 تخت بستری ویژه، بیشترین تعداد تخت ICU و CCU را در بین بیمارستان‌های کشور دارد و در آن، خدمات پاراکلینیکی شامل آزمایشگاه، مرکز تصویربرداری و پزشکی هسته‌ای به بیماران ارائه خواهد شد.
بیمارستان هوشمند حضرت مهدی (عج) با 18 طبقه در 108 هزار و 157 متر مربع احداث شده که به دلیل سرانه فضای فیزیکی مناسب برای هر تخت، بیماران در فضایی باز و مناسب تحت درمان قرار می‌گیرند. هر طبقه بستری در این بیمارستان، شامل سه بال و هر بال دارای 29 تخت بستری است.

اسامی بیمارستان‌های مجتمع و تغییرات آن در گذر زمان

الف: بیمارستان امام خمینی(ره): نام این مرکز  قبل از تاسیس، بیمارستان ۵۰۰ تختخوابی در نظر گرفته شده بود ولی در سال ۱۳۲۰ با آماده شدن تدریجی بیمارستان و انباشته شدن اسباب و اثاثیه با استعلام وزیر دارایی نام پهلوی را بر روی بیمارستان قرار می‌دهند در سال ۱۳۴۷ این مرکز به نام مرکز پزشکی پهلوی تغییر نام داد از مهر ۱۳۵۲ طبق مصوبه هیئت امنای دانشگاه به صورت مرکز مستقلی وظایف آموزشی و خدمات درمانی خود را ارائه نمود و از مهر ۱۳۵۳ با تقسیم دانشکده پزشکی  به چهار دانشکده مجزا مرکز پزشکی پهلوی به (دانشکده پزشکی پهلوی) تغییر نام داد.
با توجه به عشق و علاقه کارکنان بیمارستان به حضرت امام خمینی(ره) دو ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در جلسه‌ای که در تالار انستیتو کانسر با حضور جمعی از اساتید و دانشجویان تشکیل شد نام آن به طور رسمی از دانشکده پزشکی پهلوی به دانشکده پزشکی امام خمینی(ره) تغییر یافت و فردای آن روز تابلوی قدیمی بیمارستان برداشته شد.

ب: بیمارستان ولیعصر (عج): قبل از راه اندازی در سال 1349 به نام بیمارستان دکتر اقبال رئیس پیشین دانشگاه و وزیر بهداری نامگذاری شد پس از پیروزی انقلاب اسلامی این نام به بیمارستان دکتر مصدق و سپس به بیمارستان ولیعصر (عج) تغییر یافت.

ج: انستیتو کانسر: در ابتدا به نام مرکز مبارزه با سرطان نامگذاری شد ولی به موجب توافقی که در سال ۱۳۳۵ به عمل آمد این مرکز از آن تاریخ موسسه تاج پهلوی نامیده شد.
ولی در مکاتبات خارجی از نام انستیتو کانسر ایران استفاده می‌شد و نام آن در مجمع بین‌المللی ضد سرطان نیز ثبت گردید تا در زمره انستیتوهای معروف قرار گیرد این مجموعه پس از انقلاب اسلامی به انستیتو کانسر تغییر نام یافت.

د: تالار شهید ( تالار میر): قدیمی‌ترین تالار مجتمع بوده که تقریباً از همان ابتدای راه‌اندازی بیمارستان در سال ۱۳۲۵ فعال می‌باشد این تالار همواره یادآور اساتید بزرگی همچون دکتر میر، دکتر عزیزی، دکتر قریب و سایر اساتیدی که در این محل تدریس نمودند است در گذشته بیشتر کنفرانس‌ها و سمینارها در این محل برپا می‌شد.
در سال ۱۳۴۰ به پاس قدردانی از زحمات دکتر یوسف میر این تالار به نام وی نامگذاری شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نام تالار شهید تغییرکرد.
در گذشته تالار میر مسئولیت سمعی بصری بیمارستان را به عهده داشت به طوری که به تمامی وسایل و امکانات سمعی بصری روز مجهز بود. بر این اساس ساعت ۱۰ صبح پنجشنبه ۴ تیر ۱۳۳۵ قسمت بصری در آمفی تئاتر بیمارستان با حضور آقای دکتر اقبال رئیس دانشگاه و دانشکده پزشکی افتتاح و در ادامه دو حلقه فیلم رنگی یکی ناطق راجع به آلرژی و دیگری صامت در باب عمل جراحی اتصال ورید باب و ورید اجوف جمعا  به مدت 40 دقیقه نمایش داده شد همچنین سینمای۱۶ میلیمتری ناطق و پروژکتور اسلاید و فیلم استریپ و دستگاه ضبط صوت در آنفی تئاتر مورد بهره برداری قرار گرفت.
همچنین برای اولین بار در ایران در سال ۱۳۳۶در تالار میر مجتمع دستگاه تلویزیون مداربسته نصب شد و مورد استفاده قرار گرفت.
این دستگاه تلویزیون مداربسته از طرف شرکت استاندارد گزلشافت آلمان به وزارت پست و تلگراف ایران هدیه شده بود.

روند تحولات پژوهشی مجتمع

در گذشته تحقیقات و پژوهش وسیعی که امروزه انجام می شود صورت نمی گرفت پس از پیروزی انقلاب و طبق سیاست کشوور و دانشگاه انجام پژوهش وو تووسعه فضاهای پژوهشی رشد شایانی گرفت.
اولین مرکز تحقیقات دانشگاه در مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) در سال ۱۳۷۳ راه اندازی شد این مرکز به نام مرکز تحقیقات قلب و عروق بود که پس از فعالیت در سال 1383 به مرکز قلب تهران منتقل شد.

روند تحولات آموزشی مجتمع

بیمارستان امام خمینی(ره) از سال ۱۳۲۵ یعنی عملاً از بدو افتتاح در امر آموزش دانشجویان پزشکی نقش فعالی داشته و زیر نظر مدیریت دانشکده پزشکی بوده است.
از مهمترین فعالیت‌های آموزشی مجتمع می‌توان به برگزاری کنفرانس‌های بیمارستانی اشاره کرد که به طور خلاصه به سه دسته کنفرانس‌های بالینی، کرسی سرطان، کنفرانس‌های هفتگی بیمارستان و تومور بورد تقسیم می شد.
کنفرانس‌های بالینی کرسی سرطان از ۲۷ آذر ۱۳۳۵ با حضور دکتر اقبال ریاست دانشگاه تهران و دانشکده پزشکی در سالن  کنفرانس کرسی سرطان در محل انستیتو کانسر و با مشارکت جمعی از اساتید بیمارستان‌ها افتتاح شد.
کنفرانس هفتگی بیمارستان در دهه 30 در روزهای چهارشنبه در تالار شهید برگزار می‌شد که مشروح خبر برگزاری این کنفرانس ها در مجلات اطلاعات پزشکی آورده می شد . از اولین اخبار برگزاری کنفرانس در تیر سال ۱۳۳۱ مستنداتی در نشریات وجود دارد در دوران انقلاب تا مدتی به دلیل شرایط ملتهب کشور برگزاری این کنفرانس ها به تناوب دچار وقفه شد تا سری جدید این کنفرانس‌ها به صورت منظم از آذر سال ۱۳۸۴ و با بهره‌گیری از تجهیزات و امکانات جدید توسط دکتر غلامرضا درخشان دیلمی تحت عنوان گراندراندهای مجتمع آغاز به کارکرد.
کنفرانس‌های ماهانه توموربرد از ۷ آذر ۱۳۳۶ در نخستین پنجشنبه هر ماه در تالار کرسی سرطان انجام می‌گرفت که همچنان ادامه دارد.

گزیده ای از کتاب "پژوهشی در تاریخچه مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره)"